Đerdapska klisura
Ђердапска клисура je najduža (100 km) i najveća klisura u Evropi. Ona formira deo granice između Rumunije i Srbije, pri čemu se severno nalazi Rumunija a južno Srbija. Rumunski, mađarski, slovački, turski, nemački i bugarski naziv ima značenje železna vrata, dok je klisura u Srbiji poznata kao Đerdap. Na rumunskoj strani se nalazi nacionalni park Železna vrata (rum. Parcul Natural Porţile de Fier), a sa srpske nacionalni park Đerdap.
Đerdapska klisura predstavlja kompozitnu (čine je naizmenično 3 kotline i 4 klisure) i antescedentnu (usecanje korita je išlo paralelno sa tektonskim pomeranjima) dolinu i ona izgleda ovako:
- Golubačka klisura
- Ljupkovska kotlina (nazvana po rumunskom selu Ljupkova)
- Klisura Gospođin vir
- Donjomilanovačka kotlina
- Klisura Kazan
- Oršavska kotlina
- Sipska klisura (dobila ime po mestu Sip)
- Vlaško-pontijska nizija
Klisura je još i poligenetska, polifazna, poprečna, duboka, laktasta i delom kanjonska. Gornji deo klisure usekla je morska (jezerska) otoka Panonskog mora koja je oticala ka Pontijskom moru. Niži delovi klisure odgovaraju eroziji Dunava koji je nasledio otoku.
U Golubačkoj klisuri, sa dna korita Dunava, dižu se ostenjaci. Ljupkovsku kotlinu sa južne strane ograničava planina Šomrda. U klisuri Gospođin vir ima džinovskih lonaca. U jednom od njih izmerena je dubina od 82 m što je jedna od najvećih rečnih dubina na planeti. Sa dna korita ove klisure dižu se ostenjaci i pragovi. Klisura Kazan usečena je u starije i otpornije stene sa skoro vertikalnim stranama. Ona je najuža klisura u Đerdapu (150 m). U Velikom Kazanu ima dubokih džinovskih lonaca (do 71 m) čija dna dopiru ispod nivoa mora. Korito Dunava u Sipskoj klisuri je stenovito i puno ostenjaka. Od njih se sastoji stenovita prečaga Pregrada. Celokupna klisura Đerdap dobila je naziv po jednom delu Sipske klisure.
U klisuri ima arheoloških nalaza i kulturno-istorijskih spomenika, kao što su naselje Lepenski Vir, Golubački grad, ostaci Trajanovog mosta, Trajanove table, kao i razni očuvani primeri narodne slovenske arhitekture.
Nakon izgradnje hidroelektrane Đerdap, došlo je do podizanja nivoa vode i tako je nastalo akumulaciono Đerdapsko jezero. Tom prilikom potopljeni su mnogobrojni veoma važni arheološki lokaliteti, koji spadaju u najstarije u Evropi.
Evidentirana kulturna dobra sa potopljenim lokalitetima:
- Livadice(antičko utvrđenje)
- Brnjica (rimski pregradni kastrum)
- Cezava (rimski kastrum)
- Cezava (srednjovekovna nekropola)
- Saldum (rimsko i ranovizantijsko utvrđenje)
- Zidinac (kasnoantički speculum)
- Kozica (praistorijska naselja)
- Bosman (ranovizantijsko utvrđenje)
- Gospođin Vir (antičko i srednjovekovno nalazište)
- Manastir – Gospođin Vir (praistorijsko, antičko i srednjovekovno nalazište)
- Padina (naselje mezolita i starijeg neolita)
- Pesaca (praistorijsko naselje, antičko utvrđenje i srednjovekovna nekropola)
- Stubica (naselje starijeg neolita)
- Velike Livadice (praistorijsko, antičko i srednjovekovno naselje)
- Male Livadice (naselje starijeg gvozdenog doba i antička osmatračnica)
- Klisura (naselje bronzanog doba)
- Lepenski Vir (rimska kula)
- Lepenski Vir (praistorijska potkapina)
- Katarinine Livade (naselje bronzanog doba)
- Boljetin (rimski i ranovizantijski logor)
- Boljetin (srednjovekovno naselje i nekropola)
- Vlasac (mezolitsko naselje)
- Ravna (rimsko i ranovizantijsko utvrđenje)
- Ravna (srednjovekovno naselje i nekropola)
- Ribnica (praistorijsko i antičko nalazište, srednjovekovno naselje i nekropola)
- Donji Milanovac – Veliki Gradac (rimsko i ranovizantijsko utvrđenje)
- Mrfaja (kompleks praistorijskih nalazišta na potezu Porečke reke)
- Porečka Reka (sabirni centar za snabdevanje rimskih trupa u Đerdapu)
- Porečka Reka (srednjovekovno naselje i nekropola)
- Malo i Veliko Golubinje (praistorijsko, rimskovizantijsko nalazište)
- Pećka Bara (praistorijsko, antičko i srednjovekovno nalazište)
- Hajdučka Vodenica (praistorijska nekropola)
- Hajdučka Vodenica (praistorijsko naselje)
- Hajdučka Vodenica (kasnoantičko i ranovizantijsko utvrđenje)
- Hajdučka Vodenica (srednjovekovno naselje i nekropola)
- Barace kod Trajanove Table (praistorijsko i antičko naselje)
- Tekija (rimsko utvrđenje – Transdierna)
- Sip (kasnoantičko utvrđenje)
- Kosovica (rimski most)
- Rimski Put kroz Đerdapsku klisuru
Izvor: Wikipedia
One thought on “Đerdapska klisura”